Burgeronderzoekers brengen omvang en type afval Maasoevers in kaart

Vanaf 15 oktober worden voor de tweede keer de Maasoevers onderzocht op de aanwezigheid van vervuiling. Sinds dit voorjaar onderzoeken burgerwetenschappers ook de Belgisch Limburgse Maasoevers om de hoeveelheid, samenstelling en herkomst van het zwerfvuil in en langs de Maas te bepalen. RivierPark Maasvallei sluit met haar partners aan bij Schone Rivieren, een Nederlands initiatief van IVN Natuureducatie, Stichting De Noordzee en de Plastic Soup Foundation om niet alleen de Maasoevers op te ruimen maar deze ook duurzaam netter te houden.

Van opruimen naar bronaanpak

Doel van dit zwerfvuil onderzoek is het identificeren van de bronnen van dit afval zodat deze aangepakt kunnen worden. Dit draagt bij aan de ultieme doelstelling van Schone Rivieren: geen enkel stukje plastic afval drijft meer via de rivieren naar zee. In de maanden maart en april 2018 zijn via Schone Maas Limburg ongeveer 1800 vrijwilligers aan de slag geweest om meer dan 200 kilometer Limburgse Maasoevers te ontdoen van, met name, plastic afval. Ongeveer 4187 vuilniszakken werden er gevuld. Maas.net heeft aan de Belgische Maasoevers met enkele honderden vrijwilligers 570 vuilniszakken opgeruimd. Dit opruimen is essentieel om enerzijds de flora en fauna van de wonderschone Maasoevers te beschermen en om recreanten daarvan te laten genieten, maar anderzijds ook om de ‘plastic soup’ in de Noordzee tegen te gaan. Omdat dit opruimen jaarlijks in het voorjaar moet plaatsvinden en het er niet op lijkt dat de hoeveelheid ingezameld zwerfvuil vermindert, is het nodig om brongerichte maatregelen te nemen. Om de bronnen te kunnen identificeren én de vervuilers met gegevens te overtuigen dat ze anders moeten handelen, vindt nu dit burgeronderzoek plaats.

Methode

Het zwerfvuilonderzoek wordt uitgevoerd op basis van de OSPAR Beach Litter Monitoring methode. Dit is een internationaal erkende methode voor het onderzoeken van afval op stranden. De methode is aangepast zodat deze ook toepasbaar is op de oevers van rivieren. In het hele stroomgebied van de Maas en Waal in Nederland en België zijn tracés geselecteerd, om zo het afval dat aanspoelt of wordt achtergelaten op de oevers te onderzoeken.

Citizen Science

Hiervoor zijn en worden vrijwilligers opgeleid, die een vast tracé toegewezen krijgen om deze gedurende de komende 5 jaar twee keer per jaar systematisch te monitoren. In januari vinden nieuwe trainingen plaats voor burgers die aan dit onderzoek mee willen helpen. Daarnaast voeren IVN, Stichting De Noordzee en Plastic Soup Foundation zelf ook controlemetingen uit om de kwaliteit te waarborgen. Een meetvak bestaat uit 100 meter rivieroever. Al het afval vanaf de waterlijn tot aan de aaneengesloten begroeiing wordt verzameld en op de turflijsten genoteerd. Deze gegevens worden vervolgens ingevoerd in één database en geanalyseerd.

Conclusies

Rivieren zijn een aanzienlijke bron voor de ‘plastic soup’ in zee. Het uiteenvallen van grote stukken plastic tot kleinere stukjes en folies begint al in de rivieren: veel afval is zodanig verweerd dat het lastig is de bron te traceren. Er worden veel verpakkingsmaterialen aangetroffen zoals chips-, snoep- en snackverpakkingen, gemiddeld 25 stuks per 100 meter. Daarnaast staan plastic drankverpakkingen (flesjes, doppen en wikkels) en glazen flessen en blikjes – in de lijst van meest voorkomende items. In totaal liggen er gemiddeld 25 drankverpakkingen op 100 meter rivieroever.

Uit de eerste resultaten van het voorjaar van 2018 blijkt dat gemiddeld 524 items op 100 meter Maas- en Waaloever worden aangetroffen. Op de oevers van de Maasvallei ligt dit gemiddelde bijna dubbel zo hoog. Grofweg kunnen de gevonden items verdeeld worden over een drietal bronnen: zwerfvuil afkomstig van consumenten en recreanten; sanitair afval en plastic grondstoffen. Daarnaast vindt er ook moedwillig sluikstorten van grof afval plaats zoals bijvoorbeeld autobanden.

Disclaimer: In dit persbericht staan de eerste resultaten op basis van een klein aantal monitoringen langs de Maas en de Waal. Er is nog nauwelijks statistische analyse mogelijk, omdat per locatie één of twee keer is gemeten. Door alle locaties de komende jaren meerdere keren te monitoren ontstaat er een robuuste dataset.

Over Schone Rivieren

Er is steeds meer aandacht voor de ‘plastic soup’ en wereldwijd groeperen miljoenen mensen zich voor deelname aan opruimacties op stranden. De aanvoer van plastic afval vanuit rivieren is echter een onderbelicht probleem. IVN en haar Schone Maas partners, Plastic Soup Foundation en Stichting De Noordzee bundelen de krachten en brengen hierin verandering met ‘Schone Rivieren’. Vanuit Belgisch Limburg werken hieraan mee:  de Maasgemeenten, Limburg.net, De Vlaamse Waterweg nv, Mooimakers (OVAM), Natuurpunt, Limburgs Landschap, provincie Limburg en Regionaal Landschap Kempen en Maasland. Ons ultieme doel? Geen plastic afval meer via de rivieren naar de zee.